SARICAKAYA VE MİHALGAZİ TARAFLARI-2 (Bozkırın Aynasından Oraların Yeşilliğine)

Sarıcakaya 27 Haziran 1957 tarih ve 9644 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 7033 Sayılı kanunla ilçe oluyor ve bu ilçeye 15 köy bağlanıyor. Bu köylerden Danişment köyü Eskişehir merkez nahiyeden ve diğer 14 köy Mihalgazi nahiyesinden alınıyor.

Sarıcakaya Osmanlı kayıtlarında Sarıcakaya adıyla yer almıyor. 

7033 Sayılı Kanunun ekli cetvelinde, Kazanın Adı: Sarıcakaya, Kazanın Merkezi: Sarıkaya olarak belirtilmiş. 

Sultanönün de kayıtlarının bulunduğu 1530 tarihli 438 Numaralı Muhasebe-i Vilayet-i Anadolu Defteri kayıtlarında Laçin köyü, Küplü köyü, yine Küplü köyü nam-ı diğer Bey-Timur karyesi olarak da geçtiği, Danişment köyü, Bey (Bel) Güney köyü, Alp-Oludguz'dan sonraları Alpogot'a evrilen Alpogot köyü, Yayla-seyre iken Beyyayla köyü olan, Ilıca karyesi, Ilıca Değirmeni, Ilıca-viran karyelerinden bazıları da bugünkü Sakarılıca köyüne işaret etmeli, yine bugün Sarıcakaya'nın bir mahallesi olan Sarılar da 1530 kayıtlarında Saru-alan karyesi veya Saru-öküz(Okuz-Oğuz) mezrası adlarından biriyle varlık gösteren köyler olmasına rağmen Sarıkaya köyü de kayıtlarda geçmemekte. Saru-alan karyesi veya Saru-öküz(Okuz-Oğuz) mezrası zaman içinde doğal oluşumla çevredeki sarı renkli kayalardan Sarıkaya köyü olmalı, birden fazla Sarıkaya adında ilçe olacağından devlet işlerinde karışıklığa mahal verilmemesi bakımından Sarıkaya yerine Sarıcakaya ilçe adı olarak verilmiş olduğu ve Sarıkaya köyünün de ilçe merkezinde bir mahalle olarak kalmasıyla Sarıkaya'dan kısaca Sarılar Mahallesi söz yaratmasının ortaya çıktığı kanaati ileri sürülebilir. 

Sarıcakaya'ya yakın olarak varlık gösteren Mihalgazi 1486-1539 yıllarında Göynük'le birlikte olarak kayıtlara geçmekte ve MİHALGAZİ (Gümele) maa İznik ve Pazarköy Köy Eskişehir → Sultanönü→ Anadolu eyâleti 1530 yılında köy statüsünde, bu köy 1855-1864 yılları arasında Gümele adı ile maa İznik ve Pazarköyle birlikte kaza ve Kütahya'ya bağlı.

Yine Mihalgazi kaza olarak 1864'te Kocaeline bağlanıyor, 1878'te Göynük, Bolu ve Kastamonu vilayetine bağlı. 

1888'ten 1923'e kadar nahiye olan Mihalgazi Söğüt, Ertuğrul, Hüdavendigar vilayetine geçiyor.

1924-1957 yılına kadar nahiye olarak Söğüt Bilecik'e bağlı kalıyor. Aslında Sarıcakaya adıyla olmasa da Mihalgazi'nin idari yapılanma macerasının içinde Saru-alan karyesi veya Saru-öküz(Okuz-Oğuz) mezrası zaman içinde doğal oluşumla çevredeki sarı renkli kayalardan Sarıkaya köyü olarak konumu nedeniyle çevreden veya göçlerle gelenlere gösterilen yerleşme olarak 1900 ila 1930 yılları arasında nüfusu çoğaldığı, merkezi bir yer olduğundan geliştiği kanaati de ileri sürülebilir.  

1957 yılında Sarıcakaya ilçe olunca, Mihalgazi nahiye iken 14 köyüyle Sarıcakaya ilçesine bağlanıyor ve 1987 yılında da kaza olan Mihalgazi doğrudan Eskişehir'e bağlanıyor ve bugünkü idari yapılanmasına kavuşuyor.

Sarıcakaya hakkında yazılan bazı araştırmalarda Sarıcakaya'nın eski adının Burnaklar olduğu yazılı, Burnak veya Burnak adına 1530 kayıtlarında da rastlanmıyor. Burnak bir sülale adı mıdır, yoksa Sarıkaya köyünün coğrafi özelliğinden nam-ı diğer olarak ikinci adı mıdır, bunu tam bilemiyoruz, Burnaklar adının sahada ve kayıtlarda daha da araştırılması gerekmektedir.

Bir kolu Afyon'un Bayat yaylasından bir kolu da Eskişehir'in Çifteler ilçesinin Sakarbaşından doğan ve Porsuk'la, Ankara Çayıyla ve başka çay ve derelerle güçlenen Günyüzü önlerinden geniş bir yay çizen Sakarya, yeşil örtülü bu dağlar arasında kendine bir yatak bulmuş ve oralara hayat verip başka bir iklimde zaman eleğini durmadan sallayıp kıyılarına alüvyonlu, humuslu topraklar atmış. Sakarya'nın düzlükte geniş yaylar çizdiği durgunluğu, belki de Sarıcakaya'nın eski adı olan burun'dan, burna, burna'dan burnak, belkide en başında bu söz burulmakla ilgiliydi ve burmadan birçok Burnak anlamında olan Burnaklar oldu; bu durgunluğu, bu burum burum burularak akış hali oralarda getirdiği değerli yükü boşaltmış, buralar önceleri bahçe sonraları da binlerce seranın kurulduğu verimli yatak topraklar olmalıydı. 

Vadide seraların parıltısı, düzlüklerde...

(...) 

. 

Eskişehir, 13 Aralık 2022, Seyfettin Ceylan