ESKİŞEHİR İLİ HAN İLÇESİ (Bozkırın Aynasına Yolculuk, Han Tarafları-1)

Nahiye-i Oynaş, tamamı kaza-i Barçınlu 1530 kayıtları

HAN'IN ADININ KAYNAĞINA DAİR

HAN (Hüsrevpaşa) (16.yy. Barçinlu, Hanbarçin) (1924 : Bayat, Hanbarçin) (1940 : Han), 1528'de kaza unvanıyla Karahisâr-ı sâhib Anadolu eyâletine bağlı. Kazalığı 1870'e kadar sürüyor. Sonra
nahiyeliğe geriliyor, 1954'te Çiftelere bağlı kasaba oluyor ve tekrar 1990 yılında Eskişehir'e bağlı kaza oluyor. Osm. Yer Ad. Sözl.

Barçınlıhan, İpekhan anlamında, Hanbarçin da Han yerleşmesindeki Barçınlı sülalesi, sonraki yy.'lara, söyleyişteki kolaylıktan bir Han adı kalmış. 1530 kayıtlarına göre Han kazasının 100 kadar köyü var, Çifteler, Mahmudiye'nin neredeyse tamamı, Seyitgazi'nin ve Emirdağ'ın bazı köyleri burayla ilişkili. O zamanlar Oynaş nahiyesi de Han'ın.

Cevdet Türkay'ın Osmanlı İmparatorluğunda Oymak, Aşiret ve Cemaatlar adlı eserinin 195'inci sayfasında; Barcın, Barcınlı-Barcınlu, Barçınlı, Barçıllu, Barçınlu başlığında, Karahisar-ı sahip sancağı Türkman taifesi yazmakta, Karahisar-ı sahip; bugünkü Afyon ili.

Yazılıkaya dolayları

Bu küçük, fakat tarihi ilçeye Han adını veren yapının ticaret yolu üzerinde çok şeyi anlattığı açık, yol güzergahları teknolojik araçlardan değiştiğinden burası önemini yitirmiş olmalı. 

Han ilçesine yukarılardan 10.40'da, güneş daha yükselmiş, berrak bir aralık havasında giriyoruz, bu tarihi, fakat küçük yerleşmede çok katlı okul binasını ve önündeki lojmanları nişan alarak ıssız ara sokaklardan birkaç kişinin ve arabanın beklediği Hükümet Konağı önünden geçip yer seviyesinde ortaya bir kısmı çıkarılmış kalın han duvarlarının temelinin yakınlarında duruyoruz.

Bir süre sonra Şehit Bayram Özden Çok Programlı Anadolu Lisesinin parke taşlardan yeni düzenlenmiş bahçesine geçiyoruz. Halk Eğitim Merkezi ve İlçe Milli Eğitim Müdürlüğü de bu bahçeye açılıyor. Boğaziçi Üniversitesi Çocuk gelişimine geçen yıl öğrenci yerleştiren Lisenin Müdürü İbrahim Çiftçi bizi karşılayıp ileride bekleyen kömür kamyonuyla ilgilenmeye gidiyor, İlçe Milli Eğitim Müdürü Erdal Mete'yi ziyaret edip İlkyardım Farkındalık Eğitimi için İlkyardım Eğitmeni Halime Çelik belirlenen sınıfa geçiyor.

Tüm birimleri temiz liseden İl Milli Eğitim Okul Sağlık Formatörü Gülnur Barut aynı binayı paylaşan ve bahçe düzeni kapsamında parke döşeme işi yeni tamamlanmış Şehit Osman Gazi Altınoluk İlkokuluna ve Ortaokuluna Okulumda Sağlıklı Besleniyorum Programı kapsamında fiziki mekan ve Okulum Temiz çalışmaları sonucunda erişilen temizlik, düzen ve kuralları yerinde görmeye gidiyor. Gülnur Hanım, bir süre sonra okulla aidiyeti üst noktada olan Okul Müdürü Fatih Kaya'nın okulunda yerel imkanlarla kurduğu Ahşap Tasarım Atölyesinde imal ettiği yeni okul mutfağının hijyen ve tasarımını mutlaka görmemiz gerektiğini haber vermek için telefon ediyor.

Daha önce gördüğüm okulun tüm birimlerini, girişten itibaren ilçe müdürü ile birlikte gezmeye başlıyoruz.

Yerel imkanlarla atıl malzemelerden düzenlemeler ta girişten kendini gösteriyor, Okulumuzun Kuralları Panosu, anlaşılır, eğitimi ve davranışları hedefliyor, 

Girişte, karşıda taşlardan yapılmış geniş bir saksı, yeşil soluyor, onun yanında ahşap bir kasa, derin ve kapaklı top sandığı, içinde toplar var, idari koridorun girişinde özel eğitim sınıfı yazıyor, sınıfın kapısında "sen bu sınıfa girdiğinde özelsin, farklısın, önemlisin, saygılısın" yazıyor. Yazılar renkli, özel eğitime dair çok şeyi özetliyor, bu anlamlı kapı, kalsın istiyorum burada.

Okul Müdürünün odasında kimse yok, üzeri tamirat malzemeleriyle dolu geniş bir masa yeni tamirat ve üretimler için öylece bekliyor.

Doğru, yemekhaneye çıkıyoruz, girişte bir ahşap panoya Mutfak Atölyesi oldukça estetik bir şekilde yazılmış, biçimli. Pırıltılı bir salon ve ferah bir mutfak bizi karşılıyor, gerçekten güzel yapılmış, ekonomisini kendileri yaratmış, kendi el emeklerini ve estetik dünyalarını katmışlar. yemekhanenin arka kısmında da şark köşesi düzenlenmiş.

Kapısının önünde, tüm renkleriyle birçok, çocuk ayakkabısı bulunan drama sınıfına giriyoruz, okul öncesi çocukları burada faaliyetteler.

Ahşap tasarım atölyesi de aynı koridordaki boş sınıfların birinde oluşturulmuş, burada neler yok ki... Emeklerini çoğaltıp onarım, tasarım ve okulun yeni ihtiyaçlarını yerinde çözmek için işleyen bir tezgah, Eskişehir'e ve ihtiyaçların karşılandığı merkezlere uzak yerde hangi sorunu çözmez ki...

Okulun bahçesindeki Okuma Evinin içinde de yeni tasarımlar var, bir çalışma halindeler.

Konuşmalar falan, Gülnur Hanım, "Hocam ben buraya tayin isteyeceğim, Han'ı ilk defa görüyorum, çok güzel şeyler yapmışlar" diyor.

Güzel şeylere tanıklık edip okulun önünde bir hatıra fotoğrafını, çevre dostu okul çalışmaları kapsamında gelen elemanlardan birine  çektiriyoruz. Bu karede, sekiz yıldır lisenin Biyoloji Öğretmeni Ezgi Ersin, İl Enerji Birimi Sorumlusu Erdinç Kırca, İl Okul Sağlığı Formatörü Gülnur Barut, Okul Müdürü Fatih Kaya, İlçe Müdürü Erdal Mete de yer alıyor.

Burada vedalaşıp Barçınlıhan'a -İpekhan anlamında, sonraki yy.'lara, söyleyişteki kolaylıktan bir Han adı kalmış- adını veren ticaret yolu üzerinde çok şeyi anlatan yer seviyesinde ortaya bir kısmı çıkarılmış kalın han duvarlarının temelinin yakınlarından lisenin bahçesine geçiyoruz. Bir fotoğraf da lisenin önünde çekiniyoruz, bu sefer, Han Halk Eğitim Müdürü, Lise Müdürü ve İlkyardım eğitimini tamamlayan Halime Çelik de var.

(...)

Eskişehir, 07 Aralık 2022, Seyfettin Ceylan