BARTIN COĞRAFYASINDA BİRKAÇ YER ADI ÜZERİNE NOTLAR-1

1530 kayıtlarında Bartan Irmağı kaydı geçmekte, mutlaka başka bir anlam yüklenmiş olmalı, bu kaydı geçiyorum. Bartan Irmağının ulaştığı yerler ve o havali, bir bölge adı olarak Oniki divan kazası olarak Bolu'ya bağlı.

Bartan Irmağındaki "Bartan" bir transkript hatası mı, orijinal kayda bakacağız. 

Balamba, şu anki adı, Çaydüzü. Neden değiştirmişler ki?

Sayın Hocam




Celalettin Özdede, Bartın'a yakın coğrafyadandır. Feysten Bartın'da gezdiği yerleri sık paylaşır, bu paylaşımları gördükçe, ben de en güzel yıllarımı geçirdiğim Bartın'a daha bir özlemle daha bir arkadaşlarımı, dostlarımı hatırlayarak bakarım, insanın aidiyeti gelişir.

Geçenlerde Balamba Tabiat Parkından fotoğraflar atmış, ağaçlarda daha cılız bir güz, ağaçlar hala baharmış gibi duruyor.

Yeşil, gür yapraklı, yukarılarda ıhlamur kokan aşağılarda ağaçtan tünellerinden geçtiğim tekmil o coğrafyayı hatırlayıp çay boylarında kuma ve suya vurgun kavlanlarının yıkılan dallarını da eylülden sonra iyice demlenen güz yapraklarının gür çaylarının yüzünde göçünü, kestane karasının Gallabazarına çuvallarla akışını, Amasra kömürünün kızdırdığı döküm sobalarda kavrulan kestaneler ve her seferinde tadına yanan ellerimizi, ev önlerinde kalın derili, başka nefasetli üzümlerini, bir de adını bir türlü hatırlayamadığım ... dağların yanağını kızartan elmalarını ve elma zamanlarını.... Kütür kütür ve yanakları çingene kırmızısı ilacı, bakımı hiç tatmamış bir elma.  

Bartın'da Balamba Adı Üzerine, 

Balamba adının peşine düşmüşüm bir kere!

Bartın aidiyeti yüksek Hakkı Çakoğlunu arıyorum...

"Balamba'dan sonra, şimdi baraja yakın bir yerde Aralma var, bunlar bir bölgenin adı olmalı, Rumca tahminim." diyor. 

Bu kaynakta(1), Arı elma karyesi kaydı var, 

Arı-elma, düz, dar, vurgusuz olduğundan ünlü düşmesi ile = Aralma olmuş, Aralma, kesin Arıelma'dan bozulmuş. Osmanlıca kaydını da okudum, Karye-i Arıelma hane 10, hasılat veya hasıl, 1004? yazmakta. 500 yıl önceki köyün nüfusuna ve vergi kaydına dair bir muhasebe bilgisi.(1)

Sonra anılan kaynakta(1), iki tane Arıelma köyü var. İkincisinin kaydında farklı muhasebe bilgisi var, Karye-i arı elma hane 2, hasıl 240,

Aralma da bala+Aralma= söyleyişteki ekonomiklikten Balamba olabilir mi?

Bala=Yukarı demek. Zamanla yukarıdaki Aralma'yı anlatmak için Balamba olmuş olmalı.

Aralma da Arıelma demek.

Gökçekıran'ın eski adı Aralmakıran'mış, Aralmakıran'dan önce de Arı elma,

Şimdi "kıran"a bakalım.

TDK Tarama Sözlüğünde,

Kıran, dışarı, yazı yaban gibi anlamında olmalı, kıran (II)
1. isim, ağızlardan Yakın çevre.

2. isim, ağızlardan ► bayır.

3. isim, ağızlardan Kıraç toprak.

4. isim, ağızlardan, coğrafya Birbirine paralel olarak uzanan iki akarsu arasında kalmış dağ sırtı.

Yukarı anlamı veren "bala" ile aralma, yani arı+elma, Bala+ar+elma, Balamba olma ihtimali ileri sürülebilir. 

Neyse, Balamba üzerine daha Hakkı Hocamla detaylı fikir alışverişi yapacağız.

1870'lerde Balanba şeklinde de kayıtlı.

Bartın'ın Küme, Kömeler, Kümesler Köyünün Adının Kaynağı Üzerine 

Adını Unutan Ülke adlı eserde, Kömesler köyünün adı, Kümeslere dönüştürüldüğü sabit, Hakkı Hocam da öyle diyor. Kömeslerdi, Kümesler oldu diyor, Yer adlarının değişimi, 1800'lü yıllarda başlayıp, 1932'de bayağı kapsamlı, 1960'lardan sonra kapsamlı ve 1980'den sonra da oldukça köyün adı değiştiriliyor.

Kömesler, ne zaman Kümesler oldu bunu tam bilemiyorum.

1530 kayıtlarında Onikidivan dahilinde Kömesler de Kümesler de yok, 

Bu kaynakta Karye-i Küme ve Karye-i Küme-i diger adlı iki köy var.

Kümesler köyü, coğrafi olarak kuytu mu, az güneş alan bir yer mi, toplu yerleşme mi? Kom, Küme, köme, anlamlarını izleyen bir anlamlandırma ve yer adı olmalı.

Karye-i Küme-yi diğer, hane 14, mahmul2?, hasıl 1600, 500 yıllık muhasebe bilgisi.(1)

Karye-i Küme'de, hane 11, mahmül=yük demek? 3, hasıl 1400.

500 yıl önce küme-yi diğer daha büyük, vergisi de daha fazla.

Her hanede 5-10 arası nüfus kabul ediliyor.

Hakkı Hocama, "Sizin burada nefer belirtilmemiş, demek ki sipahi köyü değil," diyorum.

İki tane Küme köyü var, demek ki, küme'lerden küme-s-ler olmuş olmalı ya da -s- bir kelimeden arınarak buraya sığınmış sanki.

1870 kayıtlarında Budak divanı dahilinde, Kömeler adıyla geçen köy, bugünkü Kümesler olmalı.

Yukarıları ıhlamur kokan dağlar, kıranlar, şimdi kestane karası zamanları sallıyordur yağan güz yağmurlarıyla ve eyrelti otları kestane yataklığına kabarıyordur önümüzdeki pastırma yazlarında. Eğreltiler, su solur kestanelere ve o coğrafyada her seferinde tadına yanardı ellerimiz..

Geriye kalırsa yazılanlar kalır.

(...)

Eskişehir, 30 Eylül 2023, Seyfettin Ceylan

1- 438 Numaralı Muhasebe-i Vilayet-i Anadolu Defterinde Oniki Divan Bolu'ya bağlı, 500 yıl önceki idari yapılanma böyle.