Niğde-Ulukışla, Yeniyıldız Köyü
YENİYILDIZ YAZILARI-11-
(...)
Bir de düğme çiçeği vardır, bu, ekinliklerde kırmızı kırmızı olur, küçükten bir çiçektir, öbür tarafları gelincikler basar, kiraz dallarının kızardığı zamanlarda. Kirazlarında geç kalan bir al, 1500 m.rakımın üzerindeki buralar ve çam kokulu, kekik kokulu, dağ çayı kokulu Çanlı Yaylasının, Ahurguzu Yaylasının, Öşşeğin, Fatmalığın, Akkaya'nın ve yukarıları ta Köseli Dağına, öte tarafta Bolkar Dağına ve en zirvedeki Medetsiztepe'ye dayanan tekmil dağ ve tepelerin serinliği ile birden kızan güneşi serinleterek veren bu ender coğrafya 1980'li yıllarda birkaç bahçe ile üretime başlayıp 2000'li yıllarda alternatif tarımsal faaliyete dönüşüp hayvancılığın yanında bir geçinim alanı olan ve bölgesinde gittikçe meşhurlaşıp elmalıkların önüne geçen Yeniyıldız kiraz bahçeleri, yavaş yavaş al renginde demlenir ve tekmil kızarır. Müthiş bir kiraz kırmızısıdır, bu. Bu kırmızı albenilidir, suludur, etlidir. İnsanın iştahasını artıran müthiş görüntüsüyle orantılı gerçek kiraz tadı olur yemeye başlandığında. Haziranın sonunda, temmuzun başlarında bir kiraz işçiliği başlar buralarda, bu toplayıcı toplumlardan gelen bir kıvraklık, bir kutsal emektir. Yukarılardaki bahçelerin toplanmasına kadar süren bir kavga kurulur, sanarsın bitmeyen bir kavgadır bu. İncitilmeden dalları kirazın, kırmadan gözlerini kiraz ağacının bir işçilik başlar, kiraz bahçelerinde. Düğme çiçeğinin kırmızısı, öbür taraflarda gelincik çiçeğinin alı, kırmızı kiraz olup yurt içi ve yurt dışı pazarları tutacak kasalara dolar. Bolkar Dağının kuzunda son yazlara kadar kalan kar beyazı da ak kiraz olup kasalara dolar. Kirazın akı başka bir aktır. Sahil pazarlarına dahi inse, kasalardaki canlılığı, diriliği hemen belli olur, bu kiraz, bu mevsimde, ancak yaylalardan gelmiştir buralara, böyle canlı, böyle diri kirazları soğuk hava depoları tutamaz bu vakitlere...
Akkaya tarafının, Fatmalık dolaylarındaki kiraz bahçelerinin kirazları dağa yaslanmış ve zirvelere daha yakındır, en son bu bahçelerdeki kirazlar olur.
Fatmalık'tan Yeniyıldız'a doğru gelirken Palaztepe'den Burna'nın tarihi Gamerdin Hanının silüeti silik de olsa gözükür. Bir harabedir bura, artık kubbeli damını ve kemerli duvarlarını da yitirince, toprağa gömülü kalın duvarlarının üzerinde asırlardır o yapıya duvar olmuş, yöre taşları öbeği olarak durur ve kentlerden yazları köye sığınan ve köyle aidiyeti olan gençler, yetişkinler arabalarını yakınlarına durdurmuş olur. Arabalarından yükselen bir Neşet türküsü eşliğinde Topaktaş, Acıgöl, Çatalkoyak, Yatsıoyak ve Gocaardıç'ın koyu gölgesi birer anılar denizi olur.
"Ulukışla Burna'da Bir Gamerdin Hanı"
Orada yaşadığım zaman zarfında gezilerimizde, bu tarihi Hanın bulunduğu yere gelen, yakınlarında çalışanların genellikle Yeniyıldızlılar olduğuna tanık oldum. Hanın Kılan topraklarında olduğunu ve Kılan'a daha yakın olduğunu da hiç duymadım. Bu han Yeniyıldız'a 2 km olup Kılan'a 7 km. kadardır.
Gamerdin'in arkasını Yeniyıldız köyüne ait iki tepe arasındaki küçük vadi anlamına gelen ve yakınındaki başka bir koyaktan ayırmak için o koyaklarla Yeniyıldızlıların aidiyetten dolayı, Yatsıoyak, güneybatısını Çatalkoyak, önünü de o zamanlardaki devletlerin ve halkların ekonomisine tarihi ticaret yolunu kullanarak kervancık yapıp son soluklarını kervansaraylar ortamında veren kervandaki emekçilerin belki de onların, Toros Dağının kuzey eteklerindeki koridordan, dar geçitlerden güvenliğini bir derbent teşkilatı içinde sağlayan muhafızların ve orada yaşayan ailelerinin, yaylak kışlak yerleşmesi kapsamında Burna köyü ile bağları olan küçük yerleşmelerdekilerin kışları bu hayattan göç edenlerin ebedi mekanları olan mezarlık tutmaktadır. Bu mezarlık ve diğer mevkiler hep Yeniyıldız toprakları dahilindedir, bu mevki isimleri bura halkının, genellikle coğrafi terim kapsamında ortaya çıkmış doğal oluşumlu ve Türkçe isimlerdir.
Kamerdin Hanının doğu yönünde ve otuz metre ileride bulunan arazi yolu Kılan ile Yeniyıldız'ın sınırıdır ve Han Yeniyıldız köyü sınırları içindedir. Köyün bekçiliğini yapan ve mevkilerdeki ekili tarlalara göre bekçilik hakkını alan eski köy bekçilerinden Hacı Memet, Hakan Doğan'a verdiği bilgilerde: "Gamerdin Hanının etrafındaki mevkilerde Yeniyıldız'ın ekili tarlalarının olduğunu, bu tarlaların atalardan kalma olduğunu, Suludere'nin Kılan tarafında kaldığını, Acıgöl'ün, Topaktaş'a doğru, Han'ın doğusundaki arazi yolu sınır sayılabileceğini, Han'ın gölge ettiği dönemlerde Yeniyıldız'ın da Kılan'ın da sürülerinin bu mekana zaman zaman geldiğini,." aktarmaktadır.
Araştırmalarda Kamereddin Hanı olarak isimlendirilen ve Yeniyıldızlıların Gamerdin Hanı olarak ifade ettiği bu hanın Kılan köyüyle ilişkilendirildiğini de anlamış değilim. Tarihi Kamereddin Hanı ile daha bir aidiyeti bulunan Yeniyıldız'ın adı ile anılması gerektiğini düşündüğüm bu Han'ı da zaman zaman konu alacak Yeniyıldız Yazıları dizisinde, Han'dan bahseden kısımlar olduğunda bunu, "Ulukışla Yeniyıldız'da Bir Kamereddin Hanı" başlığı ile veya "Ulukışla Burna'da Bir Gamerdin Hanı" alt başlığı ile kayıt edeceğim.
"Ulukışla Yeniyıldız'da Bir Kamereddin Hanı"
Türk Edebiyatının en güzel örneklerine tarihi hanları ile ilham kaynağı olmuş Niğde Ulukışla coğrafyasında adı edebiyata hiç konu edilmemiş tarihi hanlar da var. Bu da son aldığım bilgilere göre 30 yıl içinde iyice harabeye dönmüş, "Ulukışla Burna'da bulunan ve halk arasında Gamerdin Hanı, Kamer Hatun Hanı olarak tabir edilen Kamereddin Hanı"
Okuyup incelediğim araştırma ve bilgilendirme yazıları içinde en derli toplu olan ve hanın adının kaynağına da değinen ve İngilizce metin olarak sunulan araştırmanın Türkçe'ye gmail ortamında çevirisi yapılmış araştırmayı aktarıyorum.
Ben soruyorum Yeniyıldız'dan öğrencim Baki şöyle diyor:
"Bir yanda yeşil orman ağaçlar
Diğer yanda engin yamaçlar
Yayılır vadide karaman koçlar
Ormanında derman yeniyildizin
Kırmızı toprağa eker bostanı
Al kiraz üstüne yazar destanı
Yeşil kadifeden giymiş fustani
Havasında derman yeniyildizin"
Dış:
Hanın yapımında kullanılan malzemeler çoğunlukla ziftli pürüzlü taşlardır. Hanın örtüsünü oluşturan tonozlar eğimli yüzlü taşlardan, kemerler ise düz yüzlü taşlardan yapılmıştır.
DEKORASYON
Yapı üzerinde hiçbir dekorasyon izi görülmez.
BOYUTLAR
Hanın 37.5 x 15m olduğu tahmin ediliyor
KORUMA DURUMU, GÜNCEL KULLANIM
Han harabe halindedir, avluda sadece birkaç kısmı vardır ve orta nefin bazı yapısal unsurları durmaktadır.
(...)
Burhaniye, 09 Şubat 2019, Seyfettin Ceylan
(...)
Bir de düğme çiçeği vardır, bu, ekinliklerde kırmızı kırmızı olur, küçükten bir çiçektir, öbür tarafları gelincikler basar, kiraz dallarının kızardığı zamanlarda. Kirazlarında geç kalan bir al, 1500 m.rakımın üzerindeki buralar ve çam kokulu, kekik kokulu, dağ çayı kokulu Çanlı Yaylasının, Ahurguzu Yaylasının, Öşşeğin, Fatmalığın, Akkaya'nın ve yukarıları ta Köseli Dağına, öte tarafta Bolkar Dağına ve en zirvedeki Medetsiztepe'ye dayanan tekmil dağ ve tepelerin serinliği ile birden kızan güneşi serinleterek veren bu ender coğrafya 1980'li yıllarda birkaç bahçe ile üretime başlayıp 2000'li yıllarda alternatif tarımsal faaliyete dönüşüp hayvancılığın yanında bir geçinim alanı olan ve bölgesinde gittikçe meşhurlaşıp elmalıkların önüne geçen Yeniyıldız kiraz bahçeleri, yavaş yavaş al renginde demlenir ve tekmil kızarır. Müthiş bir kiraz kırmızısıdır, bu. Bu kırmızı albenilidir, suludur, etlidir. İnsanın iştahasını artıran müthiş görüntüsüyle orantılı gerçek kiraz tadı olur yemeye başlandığında. Haziranın sonunda, temmuzun başlarında bir kiraz işçiliği başlar buralarda, bu toplayıcı toplumlardan gelen bir kıvraklık, bir kutsal emektir. Yukarılardaki bahçelerin toplanmasına kadar süren bir kavga kurulur, sanarsın bitmeyen bir kavgadır bu. İncitilmeden dalları kirazın, kırmadan gözlerini kiraz ağacının bir işçilik başlar, kiraz bahçelerinde. Düğme çiçeğinin kırmızısı, öbür taraflarda gelincik çiçeğinin alı, kırmızı kiraz olup yurt içi ve yurt dışı pazarları tutacak kasalara dolar. Bolkar Dağının kuzunda son yazlara kadar kalan kar beyazı da ak kiraz olup kasalara dolar. Kirazın akı başka bir aktır. Sahil pazarlarına dahi inse, kasalardaki canlılığı, diriliği hemen belli olur, bu kiraz, bu mevsimde, ancak yaylalardan gelmiştir buralara, böyle canlı, böyle diri kirazları soğuk hava depoları tutamaz bu vakitlere...
Akkaya tarafının, Fatmalık dolaylarındaki kiraz bahçelerinin kirazları dağa yaslanmış ve zirvelere daha yakındır, en son bu bahçelerdeki kirazlar olur.
Fatmalık'tan Yeniyıldız'a doğru gelirken Palaztepe'den Burna'nın tarihi Gamerdin Hanının silüeti silik de olsa gözükür. Bir harabedir bura, artık kubbeli damını ve kemerli duvarlarını da yitirince, toprağa gömülü kalın duvarlarının üzerinde asırlardır o yapıya duvar olmuş, yöre taşları öbeği olarak durur ve kentlerden yazları köye sığınan ve köyle aidiyeti olan gençler, yetişkinler arabalarını yakınlarına durdurmuş olur. Arabalarından yükselen bir Neşet türküsü eşliğinde Topaktaş, Acıgöl, Çatalkoyak, Yatsıoyak ve Gocaardıç'ın koyu gölgesi birer anılar denizi olur.
"Ulukışla Burna'da Bir Gamerdin Hanı"
Orada yaşadığım zaman zarfında gezilerimizde, bu tarihi Hanın bulunduğu yere gelen, yakınlarında çalışanların genellikle Yeniyıldızlılar olduğuna tanık oldum. Hanın Kılan topraklarında olduğunu ve Kılan'a daha yakın olduğunu da hiç duymadım. Bu han Yeniyıldız'a 2 km olup Kılan'a 7 km. kadardır.
Gamerdin'in arkasını Yeniyıldız köyüne ait iki tepe arasındaki küçük vadi anlamına gelen ve yakınındaki başka bir koyaktan ayırmak için o koyaklarla Yeniyıldızlıların aidiyetten dolayı, Yatsıoyak, güneybatısını Çatalkoyak, önünü de o zamanlardaki devletlerin ve halkların ekonomisine tarihi ticaret yolunu kullanarak kervancık yapıp son soluklarını kervansaraylar ortamında veren kervandaki emekçilerin belki de onların, Toros Dağının kuzey eteklerindeki koridordan, dar geçitlerden güvenliğini bir derbent teşkilatı içinde sağlayan muhafızların ve orada yaşayan ailelerinin, yaylak kışlak yerleşmesi kapsamında Burna köyü ile bağları olan küçük yerleşmelerdekilerin kışları bu hayattan göç edenlerin ebedi mekanları olan mezarlık tutmaktadır. Bu mezarlık ve diğer mevkiler hep Yeniyıldız toprakları dahilindedir, bu mevki isimleri bura halkının, genellikle coğrafi terim kapsamında ortaya çıkmış doğal oluşumlu ve Türkçe isimlerdir.
Kamerdin Hanının doğu yönünde ve otuz metre ileride bulunan arazi yolu Kılan ile Yeniyıldız'ın sınırıdır ve Han Yeniyıldız köyü sınırları içindedir. Köyün bekçiliğini yapan ve mevkilerdeki ekili tarlalara göre bekçilik hakkını alan eski köy bekçilerinden Hacı Memet, Hakan Doğan'a verdiği bilgilerde: "Gamerdin Hanının etrafındaki mevkilerde Yeniyıldız'ın ekili tarlalarının olduğunu, bu tarlaların atalardan kalma olduğunu, Suludere'nin Kılan tarafında kaldığını, Acıgöl'ün, Topaktaş'a doğru, Han'ın doğusundaki arazi yolu sınır sayılabileceğini, Han'ın gölge ettiği dönemlerde Yeniyıldız'ın da Kılan'ın da sürülerinin bu mekana zaman zaman geldiğini,." aktarmaktadır.
Araştırmalarda Kamereddin Hanı olarak isimlendirilen ve Yeniyıldızlıların Gamerdin Hanı olarak ifade ettiği bu hanın Kılan köyüyle ilişkilendirildiğini de anlamış değilim. Tarihi Kamereddin Hanı ile daha bir aidiyeti bulunan Yeniyıldız'ın adı ile anılması gerektiğini düşündüğüm bu Han'ı da zaman zaman konu alacak Yeniyıldız Yazıları dizisinde, Han'dan bahseden kısımlar olduğunda bunu, "Ulukışla Yeniyıldız'da Bir Kamereddin Hanı" başlığı ile veya "Ulukışla Burna'da Bir Gamerdin Hanı" alt başlığı ile kayıt edeceğim.
"Ulukışla Yeniyıldız'da Bir Kamereddin Hanı"
Türk Edebiyatının en güzel örneklerine tarihi hanları ile ilham kaynağı olmuş Niğde Ulukışla coğrafyasında adı edebiyata hiç konu edilmemiş tarihi hanlar da var. Bu da son aldığım bilgilere göre 30 yıl içinde iyice harabeye dönmüş, "Ulukışla Burna'da bulunan ve halk arasında Gamerdin Hanı, Kamer Hatun Hanı olarak tabir edilen Kamereddin Hanı"
Okuyup incelediğim araştırma ve bilgilendirme yazıları içinde en derli toplu olan ve hanın adının kaynağına da değinen ve İngilizce metin olarak sunulan araştırmanın Türkçe'ye gmail ortamında çevirisi yapılmış araştırmayı aktarıyorum.
Ben soruyorum Yeniyıldız'dan öğrencim Baki şöyle diyor:
"Bir yanda yeşil orman ağaçlar
Diğer yanda engin yamaçlar
Yayılır vadide karaman koçlar
Ormanında derman yeniyildizin
Kırmızı toprağa eker bostanı
Al kiraz üstüne yazar destanı
Yeşil kadifeden giymiş fustani
Havasında derman yeniyildizin"
Dış:
Hanın yapımında kullanılan malzemeler çoğunlukla ziftli pürüzlü taşlardır. Hanın örtüsünü oluşturan tonozlar eğimli yüzlü taşlardan, kemerler ise düz yüzlü taşlardan yapılmıştır.
DEKORASYON
Yapı üzerinde hiçbir dekorasyon izi görülmez.
BOYUTLAR
Hanın 37.5 x 15m olduğu tahmin ediliyor
KORUMA DURUMU, GÜNCEL KULLANIM
Han harabe halindedir, avluda sadece birkaç kısmı vardır ve orta nefin bazı yapısal unsurları durmaktadır.
(...)
Burhaniye, 09 Şubat 2019, Seyfettin Ceylan
Çok teşekkürler hocam.
YanıtlaSil