Divriği Bahçeli Köyü-1-

DİVRİĞİ İLÇESİNİN BAHÇELİ KÖYÜ ÜZERİNE YAZILAR-1-

Belgelerde Pengürt Söz Varlığının Aslı

            1530 tarihli Muhasebe-i Vilayet-i Karaman ve Rum Defterinin 957. sayfasında Darende ve Divriği Livası Ziniski nahiyesi Pamkird karyesi kaydı sabittir. Bölgede, ismi değiştirilen başka Pamkird adı da olmadığına göre, halk arasında Pengürt olarak ifade edilen köy adının etimolojisinin başında, kaynağında, Pamkird vardır ve bu ad ona kaynaklık eder. 

Bahçeli köyün eski adı olan Pengürt adı, Pamkird sözünün bozulmuşudur. Bu ad, Türklerden önceki bir adlandırma, Türkçe Sözlüklerde de geçmemekte ve Türkçe kurallara aykırı olup Farsça ve Arapça'dan geçtiğine dair bir bilgiye şimdilik ulaşılamamıştır. 

Demir cehveri renkli sivri ve keskin tepelerin bir birini keskin, derin inişlerle kesip ilerilerde başka başka yükseklikte tepelerin bir birini aştığı yabanıl bir coğrafyada ağırlanan upuzun sert mevsimler memleketi. 

Tanrının heybesinden epeyce demir, demir kütükler dökülmüş buralara, demir raylar üzerinde demir vagonlarda, demir cevherli yükler, bu keskin dağların, sivri tepelerin altını tünellerle, üstünü rüzgarlarla yalar, dar vadilerde vagonların üzerine yüksek bir gök parçası düşer. 

Dağların bu tepelerle ve derin vadilerle beslendiği 2 700 metre yüksekliği, kışlara göre, kısa yayla vakitleri neredeyse her köyü, yalnızlıklarıyla bir değneğe dayanmış çobanların Kangallarla, karabaşlarla arkadaşlığı, demir dağlara üflenen kavalların hüznü tüm yayla köylerde. Bu yükselti ve engebeli yapının içinde uzanan dar koyakları, yayla çiçekli yaylımları, koyaklardan ibaret en başta kavaklarla, çeşitli ağaçların doldurduğu küçük bahçeleri, tarlaları sulayan Kavak Çayı ve Çaltı Çayıyla çay boyu akan tren yolu izlenimi veren fotoğraflarıyla o coğrafyada payına düşeni belki de fazlasıyla alan ve son yıllarda bir ev gibi kapanacağı günlere göçünü toplayan Pengürt köyü. 

Pengürt köyüne demir dağlarının soğukluğu düşmüş, dağlara asılmış kocaman step ve yayla aynasında, baktıkça bu kocaman aynaya iyice talihsizlik düşmüş tekmil mevkilerine, su değirmenlerine, komşuluk kurduğu, kız alıp verdiği komşu köylerine...  

13 yüzyıldan beri yoğun olarak mekan saymış heterodoks Türkmenlerin göçü buralardan neredeyse, Babailer isyanının geride kalan tarihsel gerçekliği ve Yukarı Kızılırmak havzasının kadim destekçileri... Buralardan büyük şehirlere, gittikçe ıssızlaşan köy yollarından durmadan çekilenler. Ve geride kalan köy adları, havası bol buralarda günden güne soluksuz kalan taş ve toprak evler. Belki Pengürt de bunlardan biri, fotoğraftaki o tren yoluna ve toprak köy yoluna rağmen.

Ve kısa bir yaza toparlanıyor Kavaklıçay, uzun bir kıştan sonra gelen kısa bir bahardan sonra... Ve duru suyuyla Çaltı Çayı kanyonundan korkmadan geçmeye koşuya çıkıyor, gelen bir fotoğrafta.

Ve oraların demir dağlarından giderken bağımsızlığımızın sembollerinden Karabük Demir Çelik'e, çiçek dağlarında sevdalardan sonra kurulan köy düğünlerinin iç kafiyeleri Pengürtlü İsmail Yüksel'in zurnasında ipince bir sızı gibi yankılanır.
(...)

Burhaniye, 21 Haziran 2019, Seyfettin Ceylan