Köy Yazıları-Yerel Tarih

Bozkırın yalın aynasında tarihten manzaralar karmaşası, bu kervan yolları üzerindeki menzillerde ve kavşaklarda biçimlenmiş kadim yerleşmelerde Seyit Battal Gazi Külliyesine yayılan mistik musikiyi, burayı ziyarete gelenlerin oturup çay kahve içmeleri meşhur haşhaşlı katmerlerinden yemeleri amacıyla belediyenin üç yıl önce faaliyete geçirdiği Seyir Teras Kafenin teraslardaki bölümü dinliyor. Burası güzün soluk güneşini iyi alsa da ince bir soğuk, kapıları ve camları kapatılmış mutfak kısmına servis penceresi olan ve otantik düzenlenmiş salona çekiyor. Salona girince insana iyi gelen bir sıcaklık tüm bedeni ısıtıyor.  Salonun ilerisindeki masalardan birine mutfak kısmına bakar halde oturup bir çay söylüyorum. Mutfak bölümünün orada duran genç, çayı getiriyor. "Havalar erken mi soğudu, bu sene?" "Evet, birden soğudu, güneş de var ama soğuk esiyor, ekim gelmeden kapıları pencereleri kapatıp bugün ilk defa sobayı yaktık," diyor. "Kafeniz sıcakmış....

Yamaca sonradan yapılmış merdiveni bitirip külliyenin kalın duvarları ile dev kemerli giriş kısmının başladığı tarihi yapının taş zeminine bastığım noktada hem sıllık kazanıyor, tekmil yamaç ağaçlandırılmış. tarihi kervan yolu üzerinde bulunan derbent adından bozulduğunu sandığım, Derebenek Mahallesini hem de Eskişehir'den şehre gelen yolu görecek bir bakacak oluyor ve şehre yukarıdan bakıyor, burası... Yapının etrafı genellikle çam ağaçları ile daha da bir var Tam güneşi çeken bir noktada olmama rağmen havada ince bir soğuk var. Dört kalın kemerin, kalın duvarlara yüksekçe baktığı ve bir kale kapısını andıran hem basamaklar hem de az eğimli bir rampa ile tarihi yapının ihtişamı içinde ilerlerken yüksek yer, tepe kültü kavrayışıyla tarihin değişik zaman dilimlerinde buraya eklene eklene geniş bir alanı tutan tasavufi bir müzik tüm yatırların bulunduğu yerlerde ve Kırklar Meydanında yankılanıyor. Bir mistizm var burada. Derviş, çekeceği çileye aşık olurmuş, çi...

Tarihi dokusuna uygun olarak restore edilmiş Çarşı Camii nin kuzey tarafından da fotoğraflar alarak "Seyit Battal Gazi Külliyesine Hoş geldiniz" tabelasıyla, bölgeye, yakın tarihte karakolluk da yapmış, harap bir bina ve Tekkenin doruğunu etrafındaki ağaçlarla tuttuğu dik bir yamacı kucaklayan yeni yapılmış iki katlı, beyaz renkli yapının hakim olduğu temiz ve bu saatlerde güneşi eksiksiz bir sokakta ilerliyorum.  Terk edilmiş karakol binasının giriş kapısında 1948 yazıyor, kullanılmayan bina solsa da bahçesinden dışarı taşan ağaçlar capcanlı, hayat ağaçlarının geniş yaprakları güneşte parıldıyor. Sokak, çok gitmiyor, birden dikleşip yükselen ve yer yer tepenin içindeki kaya damarları yüzeyde belirgin hale gelmiş bu coğrafi elemanın aşılması amacıyla birçok basamağı bulunan bir beton yolda hem çıkıyor hem de kıyıları tutan kanaatkar hayat ağacı, Anadolu bozkırlarındaki tarlaların süslerden, değerli yemişlerden biri olan bir aya kadar ipe dizme ve yem...

Bitişik nizam ve çoğunlukla tek katlı kıpırtısız evlerin kuşattığı dar ve kıpırtısız cadde ile Atatürk Anıtının bulunduğu, düzenlenmiş, oraya göre geniş sayılacak meydana varmadan, bir iki arabanın park ettiği kasap dükkanının oraya 67 plakalı arabamı park ediyorum. Kapısının önünde kasalar bulunan lokantanın yanında, yazdan kalma alışkanlıkla tüm masalarını dışarıya sermiş bir kahvehanenin önünde üç kişi oturuyor.  Meydanda kimsecikler yok, Ziraat Odası Başkanlığı tarafına yürüyorum, üç kişi, odanın önünde güneşe karşı oturmuş çay içiyor. İleride, köşede sandalye ve sehpalarını dışarıya yaymış Karagözoğlu Çay Ocağı.. Çay ocağının gölgeler içindeki sandalyelerinden birine oturup "Bir açık çay alabilir miyim," Çayı getirene "Burası çok sakinmiş, merkezi, caddesi bura mı?" "Sakindir, 3000 kadar merkez nüfusu." Burada iki çay içip meydana doğru gidiyorum. Hem berber hem saatçi yazan dükkana girip ustayı selamlıyorum. Elli y...

Düzlüğünde ve belli bir yükseltiye kadar zeytin bahçeleriyle zeytin ormanlarına dönen, oralara yukarılardaki çamlıklarla her daim yeşillik katan aşağılarda ovada kış sebzelerini yetiştiren verimli bahçeleriyle ve bu düzlükleri yalayan denizle manzaralar karmaşası bir coğrafyadan yaylaları ve dağları aşarak Anadolunun içlerine doğru mekanları yaşam alanı olarak seçip de kısa yolculuklara başlayınca coğrafya bir aynaya dönüyor. Buraların her yeri bir aynanın yüzü gibi yalın duruyor ve birbirine çok benziyor, Bazı yerlerde, yalnızca, aynanın sırı kavlamış... bu sırrı kavlayan yerlerde, oraya daha iyi bakmak ve silik, karışan görüntüleri anlamak, tarihte ve günümüzde coğrafyayı kadim yerleşmelere durduran insan eylemlerini, kültürünü daha yakından anlamak için bu uçsuz bucaksız Anadolu bozkırının aynasında yolculuğa çıkıyorum. Buralarda ilk yolculuğum, Seyitgazi taraflarına... Eskişehir'in genç genç kent ormanları var. Eskişehir'in genç kent ormanlarından geri...